Festima festival in Burkina Faso

Bommen en maskers in Burkina Faso

Festima, het grootste maskerfestival van West-Afrika

Ibrahim, mijn gids in Burkina Faso, stuurt mij één dag nadat ik weer naar huis vertrokken ben een bericht “Today is bad in Burkina Faso with the terrorism attack in Ouagadougou”. Oh nee niet weer een aanslag in Ouagadougou.

Dat is heel slecht voor het toerisme in Burkina Faso. Sinds de crisis gaat het bergafwaarts met het toerisme in dit arme West-Afrikaanse land. Zelfs tijdens de uitbraak van Ebola in andere landen in dit deel van Afrika kwamen er minder toeristen. In 2016 vond er een zware aanslag plaats in de hoofdstad, gevolgd door een gewelddadige overval vorig jaar. En dan nu, begin maart, weer een aanslag in Ouagadougou.

Maskerdans van de Tangali uit Burkina Faso
Maskerdans van de Tangali uit Burkina Faso
Optreden van de Zaouli stam uit Ivoorkust
Optreden van de Zaouli stam uit Ivoorkust

Feest in Dédougou

De bewaking in het hotel in Dédougou is behoorlijk. Een zwaarbewapende militair staat naast iemand die iedereen scant die naar binnen wil. Ik overnacht in een eenvoudig hotel aan de rand van het centrum van het stadje, wat op ongeveer 250 kilometer ten westen van de hoofdstad Ouagadougou in Burkina Faso ligt. Voor 8 dagen is Dédougou het toneel van het tweejaarlijkse festival Festima. Honderden deelnemers met traditionele maskers uit alle delen van Burkina Faso komen hier optreden. Ook uit Benin, Togo, Mali, Ivoorkust en Senegal komen stammen langs om hun maskers te tonen en op te treden tijdens dit festival. Maskers zijn een belangrijk onderdeel van de animistische overtuigingen in vele Afrikaanse culturen. Ze zijn gemaakt van hout, stro, bladeren en stof. Soms bedekken de maskers alleen het hoofd, maar vaak het hele lichaam. Ze spelen een belangrijke rol bij herdenkingen, rituelen, oogstfeesten en de cyclus van het leven.

Optreden van de Zangbeto uit Benin
Optreden van de Zangbeto uit Benin

Dansen in de hitte

Het is overdag rond de 40 graden, wat zelfs voor de gemiddelde inwoner van Burkina Faso warm is. Elke ochtend rond half negen begint het festival. In de praktijk is dat wat later. De maskerdansen gaan door tot een uur of tien in de avond en worden onderbroken door twee pauzes. Een groep maskerdansers bestaat over het algemeen uit vier tot acht mensen, een paar begeleiders en een groep muzikanten en zangers of zangeressen. De identiteit van de persoon achter het masker wordt altijd geheim gehouden.
In een parade loopt de groep dansend en ondersteund door muziek naar de chief van het festival. Daar kondigen de dansers zichzelf aan en kan de lokale bevolking er ook iets van meekrijgen. Om het festivalterrein op te komen heb je namelijk een kaartje nodig en dat is niet voor iedereen weggelegd. Kinderen klimmen in bomen rondom het terrein om een glimp van het feest op te vangen, maar worden vaak uit de boom gehaald door veiligheidsmensen. Op het terrein is een pijnlijke scheiding te zien tussen de lokale bevolking en de toeristen. De bevolking staat vol in de zon op gepaste afstand achter dranghekken en de toeristen zitten op een overdekte tribune en hebben het beste uitzicht op de dansers, die vaak tot op een paar meter voor de tribune komen. Ibrahim woont in Bobo Dioulasso, de tweede stad van Burkina Faso. De naam van de stad is een samenstelling van de etnische groepen Bobo en Dioula. Elke keer als er een maskerdans van de Bobo gaat optreden laat Ibrahim dat trots weten.

Optreden van de Dogon uit Mali
Optreden van de Dogon uit Mali

Spectaculaire optredens op Festima

Spectaculair zijn de witte maskers van de dansers uit Bondoukuy en Kouka. Deze maskers van de maan treden alleen in de avond op. De muzikale begeleiding is opzwepend en de dans is energiek. Vooral de optredens uit de buurlanden vallen op. De Dogon uit Mali zijn met een groep van 11 dansers. De meeste maskers variëren in grootte en zijn van hout gemaakt. Het langste is bijna 3 meter hoog. De kleding is paars. Mijn chauffeur Amadou komt uit het land van de Dogon en is blij dat zij er ook deze keer weer bij zijn. Het absolute hoogtepunt vind ik het optreden van de Zaouli dans door de Guro stam uit Ivoorkust. Percussionisten ondersteunen het dansen van vier vrouwen. De voorstelling duurt ongeveer een half uur en is strak geregisseerd. Een masker in de vorm van een kussen van ongeveer 1,5 meter breed en 1 meter hoog raast over het veld. Onvoorstelbaar dat hier iemand in past en zich dan ook nog kan voortbewegen. Aan het einde van de dans komt een danser op die het Zaouli masker draagt. Een houten masker, oranje geschilderd in de vorm van een vriendelijk gezicht.

Festima festival in Burkina Faso
Zaouli masker uit Ivoorkust

De kleuren van Burkina Faso

Behalve de optredens zijn er ook tientallen winkeltjes die eten, drinken, maskers, beelden, muziekinstrumenten en kleding verkopen. Het valt me op dat er veel bewaking rondloopt. Vooral op de eerste dag zijn er veel militairen op straat, waarschijnlijk omdat er belangrijke mensen uitgenodigd zijn voor de officiële opening van het festival.
Na een rondreis door het land, drie dagen Festima en ruim 30 optredens ga ik weer naar huis. Burkina Faso heeft me aangenaam verrast. De mensen zijn vriendelijk, trots, nieuwsgierig en nog niet verpest door het toerisme. Ze zien er over het algemeen gezond uit en stralen levensvreugde uit, ondanks dat het land arm is. Ik hoop dat Burkina Faso de klap van de meest recente aanslag te boven komt. Volgens Ibrahim vinden er meer aanslagen plaats in Frankrijk dan in Burkina Faso. Hij heeft gelijk, maar de gemiddelde toerist zal dat toch anders ervaren. Mede gevoed door de reisadviezen van Buitenlandse Zaken. In Nederland krijgen deze een kleur. Frankrijk kleurt de veiligste kleur groen en Burkina Faso kleurt alles behalve groen.

Festima festival in Dédougou Burkina Faso
Festima festival in Dédougou Burkina Faso
Masker uit Koin in Burkina Faso
Masker uit Koin in Burkina Faso

Deze reis is georganiseerd door Papillon Reizen

Lees meer over Burkina Faso

1 Reactie
  • Maevelth
    Geplaatst op 18:02h, 12 maart Beantwoorden

    Fantastische foto’ s Ronnie en een goed verhaal waarin wij ons en Burkina herkennen!
    We zijn inmiddels weer thuis na een geweldige reis!
    Leuk jullie ontmoet te hebben!
    Groeten
    Pieter Mulders
    Marianne Velthuis
    ED LOOGE REIZEN NAAR WEST AFRIKA

Geef een reactie