Ik blader door het fotoboek ‘African Ceremonies’ van Angela Fisher en Carol Beckwith en word geraakt door een fotoserie over Dipo, een ceremonie in Ghana. Daar wil ik ook heen! Dipo is de viering van vrouwelijkheid en vruchtbaarheid onder bescherming van de aardegodin Nene Kloweki. Deze ceremonie vindt al sinds de elfde eeuw plaats bij de Krobostam. Het begint met de ontvangst van de meisjes, waarbij zij moeten verklaren dat ze de waarheid spreken en dat ze niet met iemand naar bed zijn geweest, anders worden ze verstoten. Voorheen was de gemiddelde leeftijd veertien tot zestien jaar. Tegenwoordig zijn er al meisjes van vier die meedoen.
Op zoek naar de dipo ceremonie
Mijn zoektocht naar Dipo is een hele klus. Het enige wat ik weet, is dat de ceremonie elk jaar ergens in april of mei zal plaatsvinden, in een gebied zo’n 70 kilometer ten noorden van Accra, de hoofdstad van Ghana. Ik mail met de ambassade en met toeristenbureaus in Accra, maar van beide krijg ik nooit een reactie. Daarom besluit ik om mijn zoektocht in Ghana voort te zetten.
Ik woon tijdelijk in Tema, de grootste havenstad van Ghana. Het is vochtig en warm. Ondanks dat Tema aan de kust ligt zorgt dat niet echt voor verkoeling. Op straat wemelt het van de tro-tros, kleine busjes waar te veel mensen in zitten of aan hangen. Verder rijden er veel bussen en gedeelde taxi’s. Langs de weg zie je veel belwinkeltjes, stalletjes waar je wat te eten kunt kopen, auto werkplaatsen en veel mensen, heel veel mensen.
In Accra ga ik naar een toeristenbureau, daar weten ze van niks. Ik bel met restaurants en hotels in dorpen waar Krobo wonen, maar ook zij kunnen mij niet verder helpen. Begin april word ik gebeld door een Krobo vrouw met de mededeling dat ik de volgende dag naar Somanya moet gaan, want daar zal de Dipo ceremonie plaatsvinden. Ik regel meteen een hotel en neem een taxi. Eenmaal daar aangekomen blijkt dat het een behoorlijk uitgestrekte plaats is. Ik vraag me af of ik er ooit achter kom waar Dipo precies gevierd wordt. Naast het hotel hoor ik gezang en dat blijkt van Dipo te zijn. Ik leg mijn tas in de hotelkamer en vijf minuten later sta ik op een binnenplaats naast het hotel.
Bij de ceremonie
Daar oefenen dertien meisjes een dans en zorgen oudere vrouwen voor eten. Een stevige, donkere, vrolijke vrouw, gekleed in een kleurrijke jurk wenkt me en ik word verzocht om op een bankje te gaan zitten. Ze praat gelukkig een beetje Engels, zodat we met elkaar kunnen communiceren. De vrouwen leggen uit wat de meisjes allemaal ondergaan. De meisjes leren hoe ze op een traditionele manier eten moet bereiden. Dat symboliseert hun initiatie in het koken en andere vrouwelijke plichten. Tijdens de ceremonie mogen de meisjes niet in de spiegel kijken en is het verboden te giechelen of dwaas gedrag te vertonen. Dat lijkt niet mee te vallen. De meisjes zijn nog jong, maar blijven opvallend serieus. Ze worden bijna helemaal kaal geschoren, op een cirkel op het achterhoofd na. Ze gaan naar de rivier waar ze een ritueel bad ondergaan: een reinigingsritueel om het lichaam en de geest te reinigen. Daarbij krijgen ze uitleg over hoe ze kleren en zichzelf moeten wassen. Een paar oudere mannen komen even polshoogte nemen en geven mij alle ruimte om foto’s te maken. Na een paar uur ga ik terug naar het hotel met een uitnodiging op zak om het hoogtepunt van Dipo mee te maken, het ritueel bij de heilige steen Tekpete. Deze verwijst naar een legendarische heilige steen die de Krobo van de berg droegen toen de Britten in de negentiende eeuw de Krobo van hun oorspronkelijke verblijfplaats verdreven.
Wachten op wat gaat komen
De volgende ochtend word ik vroeg wakker, want ik wil niets missen van het vervolg. Het is niet precies duidelijk hoe laat het ritueel plaatsvindt. Gisteren vertelde ze me dat het om acht uur zou beginnen. Omdat ik niks wil missen ben ik al om zeven uur aanwezig. Er is niemand. Ik heb toch wel goed begrepen dat ik hier naartoe moest komen? Ik wacht af op wat gaat komen. Halverwege de ochtend zie ik wat vrouwen en ze stellen me gerust, ik ben op de goede plek en het ritueel zal snel beginnen. Om half drie is het dan zo ver. Alle moeders gaan de meisjes prachtig aankleden. Ze krijgen kralenkettingen om hun middel, versieringen op hun lichaam, een witte hoofddoek om, een blaadje in hun mond en een stok in hun hand.
Processie
Daarna gaan de meisjes – begeleid door vrouwelijke familieleden – in een processie naar de heilige steen. Bij die processie mag ik aanwezig zijn, maar bij het ritueel bij de steen helaas niet. Een van de vrouwen vertelt me dat als de meisjes drie keer op de steen gaan zitten, dat ze vanaf dat moment vrouw zijn. Daarna worden ze op de rug van een vrouwelijk familielid rennend naar het ceremonie huis gebracht. Er verschijnt een priester en hij begint de meisjes te zegenen, de hoofddoek gaat af, het laatste stukje hoofdhaar wordt weggeschoren, het blaadje halen ze uit hun mond en er is muziek. Na de zegening dansen de oudere vrouwen en krijgen de jonge vrouwen wat te eten. Hierna krijgen ze een hoed op en moeten ze dansen. Twee aan twee dansen ze, terwijl de rest toekijkt. Vroeger kregen ze een litteken als bewijs dat ze aan Dipo hebben deelgenomen, tegenwoordig volstaat een foto van de lokale fotograaf. Zo blijft de herinnering aan de ceremonie bestaan.
Afscheid
Vrouwen van de Krobostam dansen en zingen uitbundig. Ze drinken alcohol, de ontlading is groot. Dipo, de ceremonie waar jonge meisjes aan meedoen zit er op. De mannelijke leden van de stam heb ik het hele weekend nauwelijks gezien, maar nu komen ze kijken hoe het met de “nieuwe” vrouwen gaat. Ik geef wat cadeaus aan de gastvrije vrouwen en we nemen afscheid van elkaar. Eigenlijk willen ze niet dat ik wegga en ze vragen of ik alsjeblieft volgend jaar weer terug kom.
Voor het tijdschrift Ontdek Afrika ben ik geïnterviewd over de Dipo-ceremonie. Daarvan verscheen in 2008 een artikel van 14 pagina’s over dit bijzondere ritueel. Het artikel kun je downloaden als je op de afbeelding klikt.
Wat bijzonder dat je zo een ceremonie mag meemaken als buitenstaander. Goed dat je uiteindelijk hebt uitgevonden hoe en waar.
Erg leuk om te lezen! Ik moest wel lachen toen ik las over het stukje waarbij de meisjes dan op de rug van iemand naar huis werden gedragen, ik zag het helemaal voor me. Top, ga zo door Ronnie!
Charissa Smith
Geplaatst op 16:17h, 13 januariWat bijzonder dat je zo een ceremonie mag meemaken als buitenstaander. Goed dat je uiteindelijk hebt uitgevonden hoe en waar.
Erg leuk om te lezen! Ik moest wel lachen toen ik las over het stukje waarbij de meisjes dan op de rug van iemand naar huis werden gedragen, ik zag het helemaal voor me. Top, ga zo door Ronnie!